2014/12/1 | Karrika
Urte berri on!!!
Pasa den azaroaren 30ean «Euskarak365 Egun» ekitaldia Iruñeko udal plazan ospatu genuen. Ederra pasatutako eguna, jendetza bildu gineneta denok batera Julio Sotok osatutak oletrekin soka-dantza dantzatu genuen.Ekitaldi horrekin urte osoan zehar euskaraz bizitzearen nahia ospatu genuen. Euskal Herria mailan egiten den ekitaldia da, zabaltzen ari garena. Bertaratuok argazkiak atera genituen eta www.365egun.eu web gunean zintzilikatzen ari gara. Ruper Ordorikaren abestiak dioen bezala… «Zaindu maite duzun hori», eta igandean hori bera egin zen. Argi geratu zen euskara maite dugula!!«Euskaldunok euskara gehiago erabiliko genuke non erabil dezakegun jakingo bagenu». Askotan entzuna daukagun esaldia da eta horregatik, aurten ere, Merkataritza liburua argitaratu dugu. 10 bat urte baino gehiago daramatzagu liburuxkakaleratzen eta urtez urte apuntatzen diren establezimenduen kopurua handituz doa. Liburua bi formatutan jaso dezakezu: online (www.karrikiri.org) edo paperean. Paperean jaso nahi izanez gero, Karrikiri dendan, zerrendan agertzen diren establezimenduetan eta Iruñerriko honako udaletxe hauetan: Antsoain, Aranguren, Atarrabia,Berriobeiti, Berriozar, Burlata, Uharte,Zizur Nagusia, aurki dezakezue eta betibe zala, doan. Ohitura bihurtu den bezala, Olentzeroren ekarrera abenduaren 2an eginen da. Txantreatik gure egoitzara arte astearte arratsaldean eginen dugu. Karrikiri dendatik pasatzen bazarete, sorpresatxoa hartuko duzue, Olentzero gure atarian eserita egonen baita eta bere alboan kutxa txiki berezi bat ikusiko duzue. Hortxe zuen gutunak utzi ahal izanen dituzue. Baina, oraindik ez dakizue zer eskatu?Abenduaren 4tik aurrera begiratu gure web orrian eta Eguberri hauetarako prestatu dugun katalogoa zintzilikaturik egonen da. Katalogoa iazkoa baino handiagoa da, produktu gehiagorekin eta formatu digitalean dator, hau da, katalogo birtuala izanen da. Hala ere, aholkurik behar baduzue, pasa zaitezte lasai asko dendatik eta gure dendariek poz-pozik aholkatuko zaituztete. Eta Eguberrietan gure balkoia dotore apaintzeko, Karrikiri Elkarteak Tasioren irudiarekin egindako Olentzero balkoi oihalak kaleratu ditu. Gure dendan etaIruñerriko hainbat tokitan 12 salgai!! Zorionak eta Urte berri on denoi!!!
Juan Carlos Moreno Cabrera
Berriki egon da Iruñean Juan Carlos Moreno Cabrera,Madrilgo Unibertsitate Autonomoko Filosofia eta Letretandoktoreaz gain, Hizkuntzalaritza Orokorreko katedradunadena. Hizkuntzalaritzaren inguruan lan mordoa idatzia dueta horri esker, berak aitortu duen moduan, gainditu dituhizkuntzei buruz izan dituen hainbat aurreiritzi. Gureraegindako bisitaldia probestuz, harekin solastu gara etagure baitan oso txertatuta dauden hainbat topiko edoaurreiritziren inguruan hausnartzeko eskatu diogu.
Euskara oso zaila da ikasteko.Iritzi horrek bi alde ditu, bata objektiboa eta bestea subjektiboa. Alde objektiboa honako hau da: euskara gaztelaniaren osoezberdina da. Alde subjektiboa, berriz, heldua zarenean lan handiaekartzen du euskara ikasteak. Euskara ikastean galego, katalanedo frantsesa baldin baditugu buruan, zaila eginen zaigu; alta,txinera, vietnamera edo japonieragogoan baditugu, euskarahizkuntza horiek baina askoz ere errazagoa suertatuko zaigu. Ikusten den bezala, ikuspuntu kontua da. Adibidez, gaztelaniadun bati fonetika portugesa menperatzea askoz zailagoa eginen zaio euskalduna menperatzea baino. Ahaztu egiten dugu espainierari esleitzen dizkiogun sendotasunak (bost bokal izatea, adibidez) euskarak ere badituela. Eta euskarak ez dugaztelaniak dituen mila aditz irregularretik goiti. Hortaz, azken ezaugarriari dagokionez, askoz ere errazagoa da euskara gaztelaniatik ikastea (bakarrik bi aditz irregular euskaraz, gaztelaniak dituen mila aditz irregular goitiren aitzinean) gaztelania euskaratik ikastea baino (euskaldun gehienek ezagutu eta hitz egiten baitute). Honek balio behar du ondorioztatzeko hizkuntzen zailtasun eta erraztasunei buruzko iritziak beti erlatiboak izaten direla eta, hortaz ,hizkuntza bat, berez, ez dela erraza edo zaila modu absolutuan.
Euskara altxorra da. Jeneralean, altxorrak gordeta izaten dira eta gutxitan ateratzen dira kanpo aldera. Euskara ez da ongi gordeta behar den harri bitxi linguistikoa. Europar hizkuntza modernoa da, Europan europarrek (baita europarrak ez diren etorkinek) hitz egiten dutena. Euskara ez dugu formolean mantenduriko museoko piezatzat hartu behar, bizirik dagoen hizkuntzatzat baizik, besteak bezain duina, malgua, moldagarria. Gainera, euskarak, genealogiaren ikuspegitik, oso balio linguistiko garrantzizkoakditu. Baina balio horiek ez diote jende arruntari hizkuntza hori erabili arazten. Mundu guztiak aitortzen du latina oso kultura hizkuntza garrantzizkoa dela baina horrek ez du ekarri gaurko gizartean hizkuntza hori erabiltzea.
Euskara hizkuntza txikia da eta ezdu zentzurik Iruñean ikasteak. Hizkuntza guztiak dira txikiak. Ez dago hizkuntza handirik. Erraten dutenez, espainierak 300 (400 edo 500) milioi hiztun ditu. Nire ohiko hizkera Madrilgo Gaztela zentraleko aldaera da. Zenbat hiztun ditu hizkuntza horrek? Ez dakit, baina segur ez dela izanen Madrilgo gaztelania zentraleko 300 milioi hiztunik. Buruan sartu digute ehundaka milioi hiztun dituen hizkuntza espainiar edo ingelesa bakarra dagoela. Hori erabat faltsua da. Erraten ahal den gauza bakarra da badela gutxigorabeherako hizkuntza idatzia, ehundaka milioi lagunentzat erreferentzia dena. Baina, definizioz, hizkuntza idatzi bat ez daiteke mintzatu.
Nire seme-alabei bereetorkizunerako tresnarik onenakeman nahi dizkiet eta, horregatik,onena da ingelesaren alde egitea. Seme-alabei etorkizunerako ematen ahal zaizkien tresnetarik onenetako bat da hizkuntzak ikasteko jarrera irekia eta harkorra. Horrek ez du erran nahi hizkuntza bat, nonbait erabilgarriena, bakarrik ikasi behar dela. Haur bati ingelesak zertarako balioko dio Alemanian erizain aritzeko? Haur bati ezin zaizkio etorkizunean baliagarri izanen dituen hizkuntza guztiak erakutsi, oso zaila baita hemendik hogei edo hogeita hamar urtera mundua nola izanen den jakitea. Inbertsio segurua hauxe da: eleaniztasuna baloratzen heztea (ez ingelesezko elebakartasuna), baita hitz egin eta adierazteko beste forma batzuetara irekitzen ere. Maleruski Nafarroan nagusi eta beharrezkoa ez den euskaraz irakastea modu bat da hizkuntzak ikasteko izpiritu irekia bururatzea. Gainera, bada abantaila gehitua: euskara Nafarroatik kanpo ere erabiltzen da eta han hizkuntza ofizial erabilgarria da. Areago, Europako auzoko estatu batean ere erabiltzen da.
Niri oso ongi iruditzen zaiteuskaraz ikastea, baina ez dezatelainposatu.Espainiera Nafarroan legez ezarritako hizkuntza da (Konstituzioak espainieraezagutzeko betebeharra ezartzendu Estatu espainiarraren lurraldeguztian). Nafarroan euskarak gaztelaniaren aitzinean orekahandiagoa lortzea nahi baldinbadugu, izaera bereko inposizioabeharko luke. Baina legez koinposizio hori ez da arrazoizerabili ahalko euskara ez dakitennafar guztiak legezkotasunetikkanpo uzteko, orain ez duenlegezko euskarria izanen duenhizkuntza sustatzeko baizik.Etorkizunean euskara nafarren %75ek baino gehiagok usuzerabiliko balute, gainerako %25ekbeharra izanen lukete hizkuntzahori ulertzeko behinik behin. Hori inposizioa litzateke edoauzokoekin komunikatzekobeharra? Hori baita espainiera behar komunikatiboengatik eta ezinposiziogatik hedatu zela erratendutenen argudioetako bat. Ez diogu euskarari aukera bera emannahi?
Euskara ama hizkuntza dut bainaez dakit batuaz ongi egiten. Lotsaematen dit.Europako hizkuntza modernoek hizkuntza estandarra behar dutebiziraun nahi baldin badute.Euskara estandar idatzia da hizkuntza estandar hori. Baina, errealitatean, inork ez du euskaraestandar zuzenaz egiten (inorkespainiera estandar zuzenaz egitenez duen ber). Eguneroko hizkeran txokokeriak, lagun artekoadierazpenak, dialektozko hitzak,bat-bateko sortzeak izaten dira. Horrek erran nahi al du jende guztiak gaizki hitz egiten duela? Ezta pentsatu ere. Eguneroko bizimoduan euskaraz mintzatzekomodu bat baliatzen dugu, eta bestebat formalagoak diren egoeretan.Hori euskararekin gertatzen da,baina baita munduko gainerakohizkuntzekin ere.
Urrian BERRIA egunkariko artikuluetatik (II). Iñigo Astiz
1 Zer balorazio egiten duzu batuak egin duen ibilbideaz?
2 Zeintzuk dira gaur egun dituen arazo eta erronka nagusiak?
Iñaki Segurola. Idazlea eta filologoa
1 «Balorazioa da ona eta txarra. Esan genezake Batua ondo samar hasi zela,baina gerora hiper-arautzea etorri zela:dena era bakar batean eta zenbat-etaarautuagoa hobe. Horrekin batera, furor prohibendi edo debekatzeko amorrua dago;adibidez, ez omen dago esaterik Gaur nirezorionak dira, zeren ez baita oraindainoesan, ez baitago zorioneko corpusetan; horidebekatzen duenarentzat euskarahizkuntza hila eta bukatua da, deusberririk sortu ezin duena. Horrezaz gainera, orain urte batzuk, estatu-kolpemoduko bat izan zen. Batua euskal fonetika naturalaren bidetik abiatu zen,nolazpait esateko, eta testu idazten zen etada, ez textu; ba, garai batetik aurrera,kanpora (‘nazioartera’) begira jartzen diraakademikoetan ustez jantzienak, etaabsentzia, subjektu, pneumatiko etaholakoak erabakitzen hasten dira. Estatu kolpea eman zuten jakintsuek ez zekitenzer zen fonologia ere, eta ez ziren jabetuNB eta NP idaztea erabaki eta gero ezinzitekeela inolako moduz MM idazteaagindu (immigrazioa, etab.). Bestalde, hitanoa batzea astakeria iruditzen zait, edoastamaisukeria, eta ahoskeran ere osoarriskutsua da neurri xuhur batetik aurrerajotzea.».
2 «Arazoak, niretzat, aurreko galderanerantzundakoen bidetik datoz, alde batetik.Bestetik, euskara bizi den herrietan Batua ia beste hizkuntza bat balitz bezalasentitzen da, benetako hizkuntzarenbertsio formala edo hila. Batua besterik ez dagoen tokietan erdarak hartzen duhizkuntza biziaren tokia, Euskal Herri edoDeserriaren soziolinguistika halakoxeadelako. Nolanahi ere, esan beharra dago Batuak ez duela gaizki emateninprimakietan, literaturan, fedabideetan etaidazten den bezala hitz egiten den lekusolemne edo ofizialetan; orobat EuskalDeserriko kaleetan erdararen ordez Batuaaditzeak gaitzerdiko sentimendu on batdakarkit gehienetan».
Lorea Agirre Dorronsoro. ‘Jakin’ aldizkariko zuzendaria
1 «Ibilbide luze eta aberatsa egin du euskara batuak, zorionez, eta hizkuntza batek biziberritzeko behar dituen erronka linguistiko guztietarako prest dago.Besterik da hiztun, hiztun taldeak eta erakundeak prest ote gauden geurehizkuntza gaitasunari dagokionean.Eskerrak ematekoa da 1964eko Baionako Biltzarrean euskara batuaren afera hil ala biziko gai gisa planteatu izana. Izan ere, euskara batuaren beharra eta ezinbestekotasuna ez da kontu gramatikal filologikobat. Hori lan tresna da, baina euskara batuaren beharra euskararen beraren bizi-iraupenaren eta biziberritzearen behar bera da. Gauza bera dira hizkuntza batua eta hizkuntzaren berreskurapena. Biak batera doaz. Hiztun komunitatearen berregite etabiziberritzearen muinean kokatzen dahizkuntza batasuna. Hizkuntza baturikgabe nekez dago herririk zentzu kultural antropologikoenean, nekez dago naziorik,eta naziorik gabe zer dira bestelakoegiturak».
2 «Bistan da hizkuntza batuaren etae uskalkien arteko tentsioak bizirikdirautela gaur egun ere. Hizkuntza batuaren alde egiteak ez du esan nahieuskalkia alboratzen dela. Eta, modu berean, euskalkia estimatzeak ez lukehizkuntza batua baztertzea ekarri behar.Uste dut euskara izan behar dugula gogoan eta norberaren ‘euskaratxoaren’erabilera euskararen markoan kokatubehar dugula. Euskararen erronketako bat,beraz, euskalkia noiz eta zertarako erabili eta batua noiz eta zertarako erabiliargitzean datza. Nire ustetan, arau orokorrak honako honek izan behar luke:jardun publikoan beti hizkuntza batuan(irakaskuntzan, lan munduan, erakundepolitikoetan, justizian…), eta harremanpribatu ez publikoetan euskalkia, hala nahiizatera —eta baldin eta euskalkidunbazara—. Arrazoi nagusia sinplea da: eraginkortasuna. Euskaldun orori ari bagara ezin dugu gure euskalkian egin,baldin eta uler gaitzaten nahi badugubehintzat. Umorea, txantxa, berriketa…batuaz ere egin liteke. Eta argi dago batuaz hori egiten duenik ere badela. Batuakgraziarik ez omen du, ez omen da naturalahorretarako, entzun ohi da oraindik ere, eta, agian, hiztunaren euskarak ez dugrazia emateko adina mailarik. Behar bada hiztunaren mugak dira hizkuntzarenak baino, hainbat politikoren eta eremu askotako agintari eta aditu publikoren hizkuntza gaitasunarekin, eguna joan eta eguna etorri, argi ikusten den bezala»
2014/11/1 | Karrika
Karrikirin euskaraz 365 egun
Urtero bezala, Karrikirik Batzar Orokorrera deituzituen bere bazkideak. Urriaren 25erako egin zendeialdia eta Zaldiko Maldikon egindako batzarreanElkartearen bazkideak eta langileak bildu ginen.Bileran, urteroko plangintza eztabaidatu zen eta2015ean jarraituko dugun bidea azaldu genuen.Garrantzitsutzat dugun bazkidetza kanpaina,hurrengo egunetan hasiko dena, azaldu zen etakomunikazio arloan abiatutako lana eta taldea aurkeztu genituen. Batzarraren ondoren bazkarigoxo goxoaz disfrutatu genuen.Karrikadantza aurrera doa! Azaroaren 15eandantzatzeko aukera ere izanen dugu. Beti bezala,San Nikolas Plazan arratsaldeko 18.30ean, eta euriaari badu, Mañuetako frontoian elkartuko gara. Orainarte, neguan ez genuen Karrikadantzarik ospatzen,baina 2014. urteak berrikuntzak dakartza etaneguan zehar ere dantzatzeko asmoa daukagu.Animatuko zara?? Eta urriko Karrikadantzarenargazkiak ikusi dituzu? Bada, sar zaitez gurefacebookean (Karrikiri Elkartea eta Denda) eta bilatuzure burua.Horra, horra gure Olentzero… Ohitura bezala hasizena, Karrikiriko tradizio bihurtu da. 4.urtezOlentzeroren trasladoa eginen dugu (TxantreatikKarrikiri dendara). Duguna Dantza Taldekotxistulariek alaituta eta gero eta jende gehiagozinguratuta, gure Olentzero Iruñean barna paseatukodugu Karrikirira iritsi arte. Abenduaren 2an izanenda, ordua eta lekua aldez aurretik jakinarazikodizkizuegu www.karrikiri.org webgunean, baita guresare sozialetan ere. Denok gonbidatuak zaudete!!Pipa hortzetan duela, eserita dago…Eta iaz bezala, EUSKARAZ 365 EGUN kanpainariazaroaren 30ean ekingo diogu. Udaletxe plazan,eguerdian, izanen da eta Iruñeko Biltoki eta ZaldikoMaldiko elkarteekin batera antolatuko duguoraingoan ere. Hurrengo egunetan berri gehiagoargitaratuko dugu. Adi egon!
Goretti Beunza. Karrikiri Elkarteko idazkaria
Karrikiriko idazkari lanetan hainbaturtez aritutako Jone Altxuren lekukoahartu du Goretti Beunza gazteak.Lekunberriko Plazaolako turismobulegoan lanean aritu da hainbathilabetez eta gurean idazkaria izateazgain, Xabier karrikako gure dendatikarratsaldez hurbiltzen bazarete, berakeginen dizue harrera.
Duela jada zenbait hilabeteKarrikiri elkartean lanean arizarela, baina baliteke oraindikhainbat jendek zure berri ezizatea.Hilabete batzuk pasatu dirabulegoko lanaz arduratzen hasinintzenetik. Apirilean Jonerenlaguntzarekin pixkanakapixkanakahasi nintzen.Apiriletik irailera gehien batarratsaldez egiten nuen lanedo etxetik ere aurreratzennituen bulegoko gauzak,Lekunberriko Plazaolanbainengoen lanean eta bi lanenordutegiak egokitu behar izannituen. Gero, iraila bukaeranPlazaolako kontratua bukatuzitzaidan eta buru-belarri sartunintzen Karrikiriko bulegoan.Bi lanetako ordutegiak nirenahiera edo beharretaraegokitu zizkidaten eta horieskertzekoa da, bai Karrikiriribaita Plazaolari ere.Duela urtebete eskas Karrikiriezagutu nuen; dendaren berrinuen, baina elkartearena ez.Mendillorriko lagun batek lanpoltsa eta pisukide zerbitzuazhitz egin eta Iruñerrianeuskara arloan Karrikirikegiten duen lana azaldu zidan.Hortik aurrera, nire kabuzinformazioa jaso nuen etaKarrikiri gehiago ezagutzekoparada izan nuen. Publizitateeta harreman publikoen arlotiknatorrenez, sare sozialetankolaboratzeko eskaini nuennire burua. Ondoren lanegiteko aukera sortu zen etaproba gainditu ondoren,bulegari lanetan hasi nintzen.
Zeintzuk dira zure zereginnagusiak?Bulegoko lanen arteanpisukide zerbitzuarenkudeaketa dago eta ia-iaegunero datuak eguneratubehar ditugu. Batzuek pisuatopatu dutelako, beste batzuek,berriz, alokairuan jartzendutelako e.a. Eskaintza etaeskaera gehienak internetbidez betetzen dira(www.karrikiri.org/zerbitzuak)eta nik zerrendak osatzen dituteta bi aldeak harremanetanjartzen ditut.Lan poltsa zerbitzuarekingauza bera gertatzen da. Etahorretaz aparte, zeregindexente ditut; Merkataritzaeuskaraz liburuxkareneguneraketa (bazkideenkolaborazioarekin egitenduguna), Mintzakideproiektuaren informazioazabaltzea eta parte hartzekofitxak jasotzea,itzulpengintzaren kudeaketa,erakundeetatik jasotzenditugun diru-laguntzenpaperak prestatu, kontuakeraman, fakturak prestatu,bazkideen kuotak, bilerak, e.a.Lan horietan guztietan ni naizkudeatzailea, baina proiektubakoitzaren atzean badaKarrikirikide talde bat etadenon artean talde polit batosatzen dugu.
Idazkaria izateaz gain,Karrikiri dendan ere lan egitenduzu Belenekin batera. Zertazarduratzen zara?Ni arratsaldez aritzen naiz etaBelen, aldiz, goizez. Hariegokitzen zaio eskaerak jasoeta bere lekuan kokatzea,prezioa jartzea, e.a. Eta nigoizean egiteko aukerarik ezdagoena osatzen saiatzen naiz;produkturen bat bere tokiankokatzea, prezioak paratzeaedota zer edo zer faltan egonezgero, eskaera egitea ere. Etakontu guztien gainetik,bezeroei harrera ahalik etahoberena eskaintzea da gurexede nagusia.
Berriki Karrikiri elkarteakFacebook sare sozialeanzabaldutako profila ere zureesku dago. Zer moduz?Duela hilabete eskasa irekigenuen eta jada 100 lagunbaino gehiago ditugu. Dendariburuzko informazioa emateazgain, Karrikiri elkartearenberri ere eman nahi dugu;dendako produktuak,elkartearen zerbitzuak,bideratzen ditugun ekimenak,e.a. Eta jendeareniradokizunak ere jaso nahikogenituzke. Poz pozik gaudejasotako harrerarekin etaeskerrak eman nahi dizkiegujarraitzaile diren lagunei!
Zer esanen zenioke Karrikirioraindik ezagutu ez eta berezerbitzuen berri izan nahiduenari?Bada, Xabier karrikako 4tikpasatzeko gonbitea eginennioke. Gure ateak irekitadaudela euskara edoeuskalgintzarekin zerikusiaduen edozein zalantzaargitzeko. Saiatuko garela ahaldugun neurrian laguntzaematen. Eta azaldukodizkiogula zeintzuk direnbideratzen ditugun zerbitzuakhorietaz baliatu nahi badu.Gure ateak zabalik daude etaelkartean ere parte hartu nahibadu, ongi etorri!!
urrian BERRIA egunkariko artikuluetatik. Iñigo Astiz
1 Zer balorazio egiten duzu batuak egin duen ibilbideaz?
2 Zeintzuk dira gaur egun dituen arazo eta erronka nagusiak?
Asisko Urmeneta. Marrazkilaria
1 «Izugarri kontent nago anestesiaren eta batuaren aroan sortuizanaz. Hizkuntza moderno eta utilitarioaren bermeak eraikizituzten duela 50 urte, eta ikusirikoak ikusirik, beharrik eginbaitzuten. Esker Pila!».
2 «Arazo nagusia, esparrua partekatu beharra beste bi hizkuntznormaldurekin; eta haien aldeko -bezain gure kontrako- legeriabelikosoaren aurka. Horrek bontsaitzen du berezko garapena, etamasa kritiko minimoa ere ezin lortuz gabiltza. Endogeniatik:Oraindik garbizalekeria suizidaren pisua astunegia zait.Nazioartean txertatuak diren euskal hitzak baztertu (potret, foto)eta asmakeriak hobetsi dira (argazki… ). Piszina bezalako berbaarruntak baztertu dira, igerileku bezalako konstruktoantipraktikoen mesedetan. Nazioarteko kultur kontzeptuak aspalditxertatu zaizkigu hizkuntzan. Enetako berdin batua dira soberbia,grotesko, taziturno… Hiztegi Batuan ez agertuagatik ere. Etalexikoan bezalaxe, sintaxian ere. Leizarragaren eredua, adibidez,baztertu egin da; ordea baluke gure ahulgune zenbaitzuenbizkortzeko gaitasuna, erlatiboa edo eta joskera, kasurako. Bestealdetik, Axularren okerra baizik ez dugu kopiatu: hitz saila lerrolerroeman, eta oro da sinonimo! Gradazioaren ezinbestea galdudugu hala, eta hizkeren aberastasunak hondoraino eraman gaitu.Azkenik, nork sartuko dio hagina ahozko batuari? Anestesiaz alagabe. Hemen bi estandar nagusi ari dira garatzen, eta elkarribizkar emanik…».
Arantxa Iturbe. Kazetari eta idazlea
1 «Erabakiak buruak hartzen ditu. Buru batek baino gehiagokerabaki zuten euskara batua sortu eta hedatzea. Eta hasi zen araugaindosia, eta hizkuntza polizia barreiatu zen nonahi, eta handikurteetara lortu dugu euskaraz primeran egiten duen ehunkahiztunek ez dutela ondo egiten sentitzea. Sentitu, bihotzean,noski. Buruak esaten dit beharrezkoa zela. Bihotzez sentitzen duttokian tokiko euskara barneratua duen hainbeste hiztun egokiri ezargi adierazi izana, batek ez duela bestea kentzen».
2 «Arazoak eta erronkak hiztunok ditugu, ez hizkuntzak. ‘Eramanarropa horiek zure logelara eta ez bi aldiz esanarazi!’ agintzen dionamari, ‘nei normal hitzein!’ erantzuten dio seme nerabeak. Geroeta uste zabalduagoa da ezin litekeela umorerik egin batuan edo ezdituela garatu beharko lituzkeen adina erregistro. Hotzegia dela,artifiziala, arrotza. Geuk bihurtzen dugu hotz, artifizial, arrotz.Geuk goxa genezake, naturaldu edo gerturatu. Horiek diraerronkak. Hiztunonak. Ondo ikasi, egoki erabili, konplexuakbaztertu eta esan nahi duguna esateko balio duen neurrian arauakonartu, eta ez duenean, izkin egin. Hizkuntza, batuena izanda ere,ez da haserretuko».
2014/10/1 | Karrika
Karrikiri Elkartea eta Denda facebooken, egin zaitez lagun!
Hilabete hauetan zehar asko izanzarete Karrikirirekin kontaktuan jarrizaretenok, bai bulegoaren bidez, baitawebgunearen bidez ere. Datuek horreladiote: abuztuan eta irailean 36 pisukudeatu ditugu, eta horietatik 20 betetadaude. Hainbat eta hainbat euskaldunharremanetan jartzea lortu dugu, gurezerrendak alde batetik bestera mugituzeta zuen laguntzari esker, eguneratuz.Horregatik, esker milak gure zerbitzuaerabiltzeagatik eta badakizue, edozergauzatarako Xabier Karrikan gaude!Karrikiri denda azoketan berriz ere!Hilabete honetan bi ekitaldigarrantzitsutara joanen gara. Urriaren5ean Orion ospatuko denKilometroetan aurkituko gaituzue, eta19an Zangozako Nafarroa Oinezen.Liburuak, diskoak, DVDak, «EneKantak», Bizi Poza… denetarikeramanen dugu.Hamar urtetik gora egin duen etaIruñerrian horren arrakastatsua denMintzakide proiektuari hasiera emateragoaz. Parte hartu nahi baduzu pasazaitez Karrikiri Euskaldendatik etaeman izena.Bestalde, hilaren 12an EuskalerriaIrratiak erronka bota zuen «BaietzGaiarre bete, Euskalerria Irratiarenalde!» eta aste betean Gaiarre betedugu. Ene Kantak eta EuskalerriaIrratiak hainbat musikari, kirolari etabertsolarirekin batera prestatutako«Oneka» CD+DVDa aurkeztukodigute. «Oneka», urriaren 6tik aurreraKarrikiri dendan salgai!!Eta hilabete hasierarekin batera,«Karrikiri Elkartea eta Denda»deituriko Facebooka ireki dugu. Gurehelburua elkarte eta dendakoproduktuak, berriak, eskaintzak , etab.zabaltzea da. Twitterrekin batera,facebook, Karrikiriko komunitatearenharremanak estutzeko tresna etainformazio puntu gisa agertzea nahidugu. Zuk ere parte har dezakezu,argazkiak, bideoak, iruzkinak bidali etapartekatu Karrikiriren facebooka. Eginzaitez «lagun»!!
Jone Etxebarria. 2014ko Nafarroa Oinezeko koordinatzailea
Heldu den urriaren 19an Zangozakoikastola izanen da Nafarroa Oinezfestaren protagonista. Jone Etxebarriaizan da urte osoan zehar festa horigauzatzeko egindako lan guztienkoordinatzailea.
Urriaren 19an eginen denaurtengo Nafarroa Oinez festaZangozako ikastolaren aldeko jaiaizanen da. Zein da egunZangozako Ikastolaren egoera?36 urteren ostean Zangozakoikastolak bere bidea egin du.Eraikina, irakasleak, gurasoak etaikasleak aldatu dira eta Zangozabera ere bai, baita herriak gureikastetxeaz duen pertzepzioa ere.Ikastolak gero eta handiagoa denikasle kopuruari egokitutakoinstalazio aproposak ditu; LehenHezkuntza eta DerrigorrezkoBigarren Hezkuntzako eraikinareneraikitzea eta ondorengo handitzeobrak, kiroldegia estaltzea etaHaur Hezkuntzako eraikuntzaberria. Hori guztia urteetan zeharfamiliek egin duten esfortzuekonomikoaren ondorio da, 1987.eta 1998. urteetan antolatutakoNafarroa Oinez jaietan lortutakodiru sarrerekin batera.Egun, ikastolak Zangozako etazonaldeko 220 bat ikasle ditu, 0-3zikloan hasi eta DBH bukatuarteko adineko ikasleak.Aurtengo Nafarroa Oinezek bihelburu nagusi ditu:- Euskara eta euskal kulturarensustapena, indarrean dagoeneuskararen legean zonalde «ezeuskalduna» deritzon honetan.- Helburu ekonomikoak:proiektuaren iraunkortasunarenalde egin, eraginkortasunenergetikoaren alde jardun eta,nola ez, hezkuntza kalitateaninbertitzen jarraitu ahal izatea.Jaia urrian izanen da, baina urteosoan zehar hainbat ekimenbideratu dituzue (Oinez basoa,Sanferminak, kultur egitaraua,e.a.). Zer moduz joan da dena?Bai, egitaraua oparoa izan da urteosoan zehar. Oinez Basoa aurrekourteetatik datorren proiektuinteresgarria da eta web orripropioa du: www.oinezbasoa.com2014ko Sanferminetan NafarroaOinez festa eta ikastolenproiektuarekin bat egiten dutenhainbat pertsonaren babesa jasogenuen. Eguraldiak lagundu ezbazuen ere (hotzak eta euriak askobaldintzatu baitzuten gunearenjarduera), Zangozako Ikastolakelkartasunaren berotasuna jasozuen. Horregatik, Oinez txokorahurbildu ziren guztiei eskerrakeman nahiko genizkieke.
Aurten, gainera, egitasmo berri batmartxan jarri duzue; Oinezgailurra. Harrera bikaina izan du,ezta? Nola sortu zen ideia, zenbatjendek parte hartu du?Proiektua aurten garatu dalehenengo aldiz eta ikastolakoguraso baten ideia izan zen. OinezGailurraren helburu nagusiamendizaletasuna eta euskarauztartzea da, eta Nafarroako Mendieta Eskalada Kirolen Federazioarenlaguntza ere badu. Gure kulturanerroturik dagoen mendi-ohituragure hizkuntzarekin bateratu dugueta karga sinbolikoz betetakoekintza da aldi berean; gureIkastola proiektua tontorrera,gorenera, eramatea.Ekimenak mendietara igotzean etatontor hauek era sinbolikoanbabesean hartzean datza.Horretarakowww.oinezgailurra.com weborrialdea sortu dugu eta tontorreanargazkia hartu ondoren, bertarabidal dezaten eta bertanzintzilikatzeko. Bildutako argazkiguztiekin ikus-entzunezkomuntaia egingo dugu, web orriaeta sare sozialen bidez zabaldukoduguna.Ekainean abian jarri genuen etaorain arte izandako erantzuna osopositiboa izan da, izan ere 200babes inguru lortu baititugulehenengo 3 hilabeetan. YouTubenikusgai dago orain arte egindakoigoeren argazki batzuekinegindako bideoa. Eskerrak emanbehar dizkiogu parte hartutakoguztiei!
Urriaren 19an izanen den jairakodena prest jada?Lanean jarraitzen dugu, bainabadira zehaztutako zenbaitekimen. Ibilbideak 4 gune izangoditu eta gutxi gora behera 6 km-koluzera. Programazio oparoaprestatzen saiatzen ari gara:semiabenturaz gozatzeko gune bat(tirolina, rokodromoa, e.a.);ibilbidea animatzeko txarangak,elektrotxarangak, txistulariak,trikitixak, gaitak…; arropa etamaterial desberdina erostekoaukera; tonbola; jateko txoznak,e.a.Aurtengo berrikuntzanabarmenetariko bat Erronkaizango da; Bizkaia, Araba,Gipuzkoa eta Nafarroako Ikastolenjaietan garatu(ko) den DBHkogazteentzako proba. 13-16 urtekogazteek festa egunetan parteaktiboa izan dezaten martxan jarridugun ekimena. GureanNafarroako Ikastoletakoordezkariak 10 taldetan banaturikelkarrekin lehiatu dira proba bizieta zirraragarrietan parte hartuz.Batetik, ikasleen abilezia, indarraeta abiadura neurtuko dira.Bestetik, buruargitasuna, jakintzaorokorra eta euskalzaletasuna.Ikastolak eta bertako ikasleakprotagonista bilakatzen dira, herriezberdinetako ikasleak, elkarrekin,ekimen paregabean parte hartuzeta Ikastolen Jaira datorrenariikuskizun ederra eskainiz.Ibilbidean zehar egongo direnguneetan eginen dira probak,festan parte hartzen dutendenentzat ikusgai.
Zer eginen da egun horretanbereziki bilduko den sosarekin?Ikastolaren iraunkortasunaahalbidetzeko ezinbestekoa dugugurasoek beraien gain jasatenduten Haur Hezkuntzakoeraikinaren mailegua arintzea.Horrela, eraginkortasunenergetikoa hobetzeko lanetan etahezkuntza kalitatean inbertitzenjarraitzeko aukera izango duikastolak.
Urtero legez, ikastolako langile etagurasoen lanaz gain, hainbatjenderen ekarpena izanen duzue.Zer egin dezake laguntza emannahi duenak?Orain arte adierazitako elkartasunaeta emandako laguntza eskertunahiko genituzke Zangozakoikastolatik. Egia da, hala ere,urriaren 19an ospatuko denNafarroa Oinez egunerako erehainbat jenderen laguntza beharkodugula. Zangozako ikastolarekinbat egin eta laguntzera hurbildunahi duenakwww.nafarroaoinez.net webgunean «Lagundu nahi gaituzu?»atalean boluntario fitxa bete(banaka zein taldeka izenaemateko aukera dago) etapertsonalaoinez14@zangozaikastola.org helbidera bidal dezake.Bertan edozein zalantza argitukodugu.
HARRIGINTZA BERRIA. Joseba Azkarraga Etxagibel «Soziologoa»
Ondoko lerroak JAKIN aldizkariaren 2014ko maiatza-ekaineko alean agertu dira.
(…)Gaur, espirituenprendedoreabehar dugu etaGizarteBerrikuntza da mantra berria.OCDEk halaxe definitzen du GizarteBerrikuntza: merkatuak eta estatuakkonpòntzen ez dituztenarazoentzako erantzun berriakbehar ditugu, ez soilik enpresaberrikuntzariloturikoak, oro harjendartean sustatu behar da arazoakkonpontzeko gaitasuna. Bereznotizia ona da jendarteanahalduntzea, baina erraznabarmentzen da muinean zer egondaitekeen: botere publikoenhuskortasun hazkorra, etamerkantilizazioa/pribatizazioatonaka.Joan Subirats politikolo katalanarientzun nion adibidea. Kataluniakoeskola txiki batek konponketakbehar ditu, baina Generalitat-aksosik ez gastuetarako. gurasoekberaiek egin dituzte konponketok,baina deseroso deratu dira, ezarribaitute aurrekari arriskutsua.Galdera da, Subiratsen iritzian:eskolako hormak margotu dituztengurasoak ez al daude ahaldundutademagun informatikako gelaerabiltzeko, patioari bestelakoerabilera komunitarioak emateko,eskolako sukaldeari bestelakofuntzioak eransteko? Bestelaesanda: «Ondo da, gu ahaldundukogara, baina zuek segituko al duzueaginpide guztiarekin?».Botere harremanetan datza gakoa:funtzioen bueltatzea gertatzen bada,zergatik ez da gertatuko boterearenbirjabetzea? ardura norbere gainhartzean duenak ez al du aginpideahartzeko zilegitasunik? Hondoanezagun zaharra dago,publikotasunaren gaineko ezbaia,alegia: zer da publikoa, eremuinstituzionala soilik? ala guztionakdiren arazoei herritar antolatu gisaaurre egiteko gaitasuna? bigarrenbaldin bada, alda ditzagun botereestrukturak. logika berbera aplikadaiteke administrazioak ez,merkatuak huts egindako lekuhartantxe antolatzen direneanherritarrak.Gizarte antolatua ez da soilik erasoneoliberalen aurreanpublikotasunak behar duen defentsalerro sendoa. Entitate eta autonomiapropio du publiko-pribatu-komunhirukoan. «Komunak» (commons)ez dira soilikdesmerkantilizaziorakoabiapuntuak, bizitzarendesestatalizazioaren aldeko joerakere badira. Hori bai, ofentsibaneoliberalari aurre egiteko beharkoda publikoaren eta komunarenartean ulermen handia, konfiantza,elkarlana, aliantza. Abiatuzbakoitzaren autonomiarekikobegirunetik. Konstelaziokomunitarioak erakundeekikoautonomoa izan behar baitu (zeresanik ez alderdi politikoekiko);autonomo bezain lankide, lankidebezain autonomo.Esan dugu praktika komunitarioberrien arriskua dela bihurtzeasistemaren aringarri, edo gertakariepisodiko, edo eragin txikiegikoahalegin. Arriskuak gutxietsi gabe,bada aukera berririk: izan daitezkeerakundetze berri baten ernamuina,botere harremanetan eraginezeraldatze estruktural etairaunkorrak. Are, kontrakziomugimenduak garrantzitsuak izandaitezkeen aro historiko berrian.
2014/09/1 | Karrika
Hemen gara berriz ere!!
Bueltan gara!! Zer moduz oporrak?Ongi aprobetxatu izana espero dugu.Karrikiri bueltan da eta beti bezalagogoz hasi gara lanean. Sanferminenondoren eta azkeneko hilabete honetangure denda eta bulegoa itxita egon dira,denda margotzeko aprobetxatu dugueta ahalik eta txukunago uzten saiatugara. Oraindik ez zarete egon? Tira ba,Xabier karrikan gaude!!Geldialdiaren ondoren, hilabetehauetan (abuztua eta irailean) hainarrakastatsua den pisukide zerbitzuaeguneratzea lortu dugu. Pisukidezerbitzuarekin, Iruñerrira datorrenjendearen artean euskal harremanakestutzea da gure helburu. Beraz,hilabete aproposa duzue datorrenikasturtean pisu bila baldinbazaudete… www.karrikiri.orgwebgunean sartu eta Pisukidezerbitzuan datuak sartu, besterik ezduzue egin behar. Edo, nahi izanezgero, Xabier karrikako bulegotik pasatueta gustu handiz zuekin egonen gara!!Uda bukatzear dago, baina hala erefesta gogoekin segitzen baduzue,hurrengo Karrikadantza, hilaren 20anizanen da, 18.30ean ,Antsoaingojaigunean. Animatu!!2015eko merkataritza liburuxkaprestatzen hasi gara dagoeneko, etahorretarako zuen laguntza nahi dugu.Ezagutzen al duzu harremanakeuskaraz dituen komertzioren bat etagure zerrendan ez dagoena? Horrelabaldin bada, jar zaitez gurekinharremanetan eta gure zerrendanjarriko dugu.Karrikiriren leloa «lana eta jarana»jarraituz, jaia bukatu da eta orainlanean hasteko garaia da. Aurreradenoi!!
Ana Jaka
«“Ez zen diruagatik” liburuaren idazlea»
Andoainen sortua eta aspaldi Iruñeanbizi den idazlea dugu honako hau.Poesia landu ondoren, euskarazkoliteraturara pasatu da eta bere leheneleberria euskaraz karrikaratu du “Ezzen diruagatik” izenburuarekin.Berarekin hitz egiteko aukera izan dugueta hona hemen kontatu diguna.
Betidanik izan omen duzugustuko idaztea, baina orainarte gehienbat poesia landuduzu eta gaztelaniaz idatzia,ezta?Bai, hala da. Txikitatik hasinintzen poemak idazten.Tarteka bestelako testuakidazten ditut, baina poesia dutbetiko lagun. Gaztelaniaz aritunaiz ama hizkuntza dudalako,eta, lehenengo urteetan,bakarra. Euskara ikasiz joannaizen neurrian, euskaraidatzian ere pausoak ematenjoan naiz eta, aldi berean,gaztelaniaz idazten jarraitu dut.Hor dago bloga, Mero amor/Linea discontinua liburua, etahan-hemenkako argitalpenaketa errezitaldiak. Nireerrealitatearen isla da.
Nola sortu zitzaizun eleberribat eta euskaraz egiteko gogoa?Aldaketa handia izan al da? Zermoduz aritu zara?Asko gustatzen zaidan generoada (gehien irakurtzen dudana).Poesiaren aldean, beste gauzabatzuk eskaintzen ditu:istorioak kontatzeko denboraeta sakontasuna, pertsonaiakosotasun batean sortzekoaukera, giroa, suspensea… Nireburua frogatu nahi nuen, etaeuskara era horretan eregozatu, literatura egiten,eleberri batek eskatzen duenpatxadaz. Eta, bide batez,eskaini, erantzukizun puntuhori ere egon da euskarazegiteko. Batzuetan ziurtasunfalta nuen, hizkuntzaridagokionean eta generoa ezdudalako hainbeste landu,baina hori lanarekin orekatzenda: berrikusten, bilatzen,galdetzen, eta berriroberrikusten.
“Ez zen diruagatik”eleberriaren azalean frigorifikonarras eta desordenatu batageri da; protagonista direnhiru protagonisten bizitzen islaedo izaten ahal dena. Zerkontatu nahi izan duzu?Gauza asko… Ideia nagusi parebat botatzearren, norberakduela bizitzan aurrera egitekonahikoa baliabide, nahiz etabizitza, hozkailu hori bezala,hutsik egon, edo dagoela usteizan. Erabakitzeko tartea osotxikia denean ere, tarte horigurea dela. Eta pikutara joannahi badugu ere, errespetatubehar dela erabakia. Bestetik,giza harremanen garrantzia;onak ala txarrak izan, gauzakmugitzen dituzte, eta aukerakeskaintzen, besterik ez badaere, ispilu moduan.
Estilo zuzenean idatzitakoistorioa da, erraz harrapatu etaberehala irakurtzen dena. Norizuzenduta dago?Eleberri psikologikoak gustukodituen publikoari, suposatzendut. Pertsonaia eta ekintzagutxi dauka. Gaien aldetik,gaur egun guztioi eragitendigutenak daude: dirua, krisia,harreman inperfektuak…
Eleberria duela zenbait hilabeteatera zen eta dagoenekojendaurrean aurkezteko aukeraizan duzu. Zer moduzkoharrera izaten ari da? Pozik alzaude?Bai, oso pozik,irakurleengandik jaso ditudanbi kontuengatik batez ere:batetik, eleberria ulertudutelako sentsazioa daukat, etahorrek esan nahi du ez dudalahain gaizki egin. Bakoitzakbere modura baina nik horazaldu nahi nituen ideiak,galderak, jaso ditu batek alabestek. Bigarrenik, ezagutukobalituzte bezala hitz egindidate pertsonaiez. Niretzat,hori asko da.
Esku artean bestelako lanen batjada prest edo buruan jirabiraka?Poesiari berriro helduala eleberrigintzan murgildukozara?Poesia liburu bat prestatzen arinaiz. Eta hasi zaizkit jadapertsonaia batzuk agertzen.Gelditzen badira, egingo dutzer edo zer. Nork daki.
Komunitate txikia garen arren,euskal literaturaren sorkuntzakez du etenik. Nola dakusazuForu erkidegoan?Harrobia badago. Adibidemoduan: Mexikoko aldizkaribatek aukeratutako hamalaueuskal poeta gazteren artean,bost nafarrak dira. Badirudibatzuek landutako sasiek ezdutela lurra agortu, kontrakoa,ahots kritikoagoak, askeagoak,jaiotzen dira hemen,halakoetan gertatzen den lez.
Idurre Eskisabel Larrañaga
Idurre Eskisabel Larrañagarekin egin dugu hitzordua. Kazetaria, iritzi sortzailea, unibertsitateko irakaslea, feminista… izateaz gain, «Izena eta izana: euskal izendegiaren eta sexuaren araberako bereizketa» ikerketa lan egina du eta egun, honen inguruko tesia egiten dabil.
Izenak, hitz soil izateazgain, izana transmititzendigute? Zein da izenenbalio sinboliko etaeraikitzailea?Pertsona izenek funtziobikoitza dute. Batetik,pertsona jakin bat, indibiduoa, zehazteko etaizendatzeko balio dute. Bestetik, pertsona horijendartean, komunitate batean, harremansoziopolitikoen sare batean kokatzen dute. Hortaz,esango nuke, izaera edo karakter indibibidualzehatz baino nortasun soziala transmititzendutela, norberari dagokion lekuan jartzen duteharremanen ehundura horretan. Izenek pertsonabaten sexu, adin, klase eta nazio identitateariburuzko informazio baliotsua ematen digute.Esaterako, Donostiako kale batean galdurikdabilen 5 urteko haur bat topatuko bagenu etaSuhar duela izena esango baligu edo Alvaro, hariburuzko oso irudikapen diferenteak egingogenituzke.Kontuan izan beharko genuke, halaber, kulturabakoitzak edo herri kolektibitate guztiek berenizendegiak sortzeko edo moldatzeko joera dutela.Esango nuke, metafora joko baten bidezkomunitate horren bidez pertsona zer denadierazten dutela nolabait izenek. Gainera, garaiangaraiko eta lekuan lekuko erakunde handienek(Elizak, Estatuak…) arautu dituzte pertsona izenak,eta horrek berak erakusten du balio sinbolikohandiko tresnak direla, aipatutako nortasun sozialhorien garraiatzaileak.Bizipen indibidualagoari dagokionez, generoarilotuta du, nire ustez, pisurik handiena. Izeneiorain arte atxiki zaien funtzioetako bat daizendatua gizon edo emakumea den lehen unetikargitzea eta, beraz, badaude gizon izenak etaemakumen izenak. Edo alderantziz esanda,pertsonetatik abiatuta gizon eta emakumeaksortzeko tresnak dira izenak. Horren erakusgarrida biosexuarekin konforme ez dauden pertsonekegiten duten lehen gauza izenez aldatzea izatendela.
Euskal izendegiak arautze desberdinak izan dituhistorian zehar. Zein izan da euskal izendegiarenibilbide historikoa?Euskal izendegia esaten diogun horiabertzaletasun modernoarekin batera sortzen da,Sabino Aranaren eskutik, hain justu, nazioeraikuntzarako tresna politiko gisa; euskaldunaksortzeko tresna gisa. Beraz, debeku askorenjomuga izan da hasieratik. Frankismoarenamaiera aldeko euskal berpizkundean egiten denlehen gauzetako bat euskal izendegi horberreskuratzea, zabaltzea, hobetzea eta debekuengainetik edo hari izkin eginez berrerabiltzea da.Euskalduntasunaren garraiatzaile gisa ulertzen da.Frankismo ondorenean lortuko du onartzea,egonkortzea eta hedatzea, gaurko egoerara iritsiarte.
«Euskara ez da sexista» esaldia askotan entzunizan dugu, baina erabilerari dagokionez, zehazkiizenen kasuan nolakoa definituko zenuke dela?Bai, euskara ez dela sexista askotan entzun dugugenero gramatikala ez duelako. Baina ez dagohizkuntza sexistarik edo sexista ez denik,hizkuntza erabilerak dira alde baterakoak edobesterakoak. Alde horretatik, euskal izendegiaarautzerakoan zein praktikan jartzerakoan gurejendartean nagusi den genero ideologia aplikatzenda: hau da, binarismo zorrotza (Euskaltzaindiakerabat baztertu ditu izen mistoak gaiari buruzkoazken erabakian) eta gizon izenak eta emakumenizenak zeintzuk diren erabakitzerakoan sortzenden metafora jokoan maskulinitate eta feminitatehegemonikoen birsorkuntza. Alegia, Haitz diramutilak eta Lore neskak.
Maria Concepción, Garbiñe eta Lur. Hirubelaunaldi. Iraultza bat?Azken 50 urteetan goitik beheraino aldatu dirapertsona izenak, ez Euskal Herrian bakarrik,baizik eta Mendebalde guztian: atzera utzi diramendeetan nagusi izandako santutegi kristaukoaketa beste corpus batzuk sortu dira –mitologia,literatura, antzinatea, star-systema edo exostimoadituzte iturri–. Aldatu dira izenak, izenek islatzendituzten esanahi eta balioak, eta izenak jartzekomoda bera -familia zabalean edo komunitateanerabakitzen zen lehen, orain gurasoek bakarrik…-.Jendartearen indibidualizatze eta norbanakoarensingularizatze prozesuaren isla da. Euskal Herrikobereizgarria da nazio, hizkuntza eta kulturidentitatearen auzia sartzen dela jokoan.Dena den, esan bezala iraultza gertatzen daantroponimiarekin zerikusia duten alor guztietan,sexu edo genero bereizketarekin zerikusiaduenean salbu. Hau da, iraultza gertatzen dabaina sexu iraultzarik ez.
Egun zein da Euskal izendegiaren arautzea Hegozein Ipar Euskal Herrian?Alde batean zein bestean estatuek duteerabakimena. Hala, Espainako legediak zehaztendu pertsona izenek lehen kolpetik erakutsi behardutela izendatua gizon edo emakumea den. Hauda, izen mistoak debekatzen ditu berariaz.Frantziakoa oso zorrotza izan da, baina orainanglosaxoien bidetik asko laxatu da etaumearentzako iraingarria ez bada gurasoeneskumenean uzten du izenaren erabakia goitikbeheraino. Horrekin lotuta, Hegoaldeko erregistroeta epaitegietan Euskaltzaindiari aitortzen zaiohizkuntza aldetikako autoritatea eta, funtsean,Euskaltzaindia da gizon izenak zeintzuk diren etaemakumeenak zein erabakitzen duena. Aregehiago, euskarak ez duela izen mistorik erabakieta binarismoan oinarritutako genero ideologiabetikotzea hautatu duena.
Beraz, txikitatik, izena jartzen zaigun unehorretatik, sexuaren araberako izenak arautzendira Euskal Izendegian. Izen mistoak jartzeaoztopoz betetako bidea da. Jendarteak ezartzendigun binarismoari aurre egiteko, aldaketa bidean,nola egin genezake izendegiaren aplikaziotik?Praktikaren bidez, gainerako alor guztietan bezala:izen mistoak hautatuz. Edo beste era bateraesanda, gure haurrentzako izenak hautatzerakoanpertsona bat izendatu behar dugula presenteizanik eta ez gizon edo emakume bat. Legeek etaaraudiek beti dituzte izkin egiteko zirrikituak.
Aurrera begira zein erronka ikusten dituzu: euskaljendartean, Euskaltzaindia… dagokionean?Ez dakit. Askok pentsa dezakete aurrean ditugunerronka guztiekin izenen hau azken burukodetailetxo bat dela, baditugula askoz erelehenagoko egitekoak. Baina hizkuntzak sekulakoindar performatiboa du, hizkuntzaren bidezadierazi ez ezik eraiki egiten gara etahizkuntzaren barruan pertsona izenek aldehorretatik indar berezia dutela esango nuke: gizoneta emakumeak sortzeko tresnak dira.Berdintasunaren borroka balio sinbolikoen zelaianari gara jokatzen. Horretaz jabetzea litzateke lehenurratsa. Garrantzi hori zabaltzea bigarrena,euskalgintzako eragileen artean, Euskaltzaindiabertan. Eraldaketarako konplizitateak bilatu etalantzea.Bilgune Feministaren aldizkaritik hartutakoa
2014/07/1 | Karrika
Uztailaren 10ean 19. Arrantzale Eguna
Uztailako Karrikari heldu aitzin,Karrikiritik eskerrak eman nahidizkiogu azken urte hauetan gureelkarteko bulegari eta koordinatzaileaizan den Jone Altxuri, hainbat urtezgurekin aritu eta burubelarri lanegiteagatik. Esker mila aunitz eta zorteon hartu duzun bide berrian!!Eta agur honekin batera, ongi etorriaeman nahi diogu Goretti Beunzari,hemendik aurrera Joneren tokia hartueta elkarteak eskaintzen dituenzerbitzuak kudeatzen arituko denlagunari.Sanferminak ailegatzear daude etahauekin batera uztailaren 10ean,ostegunean, Arrantzale Egunaren 19.edizioa ospatuko dugu urteroantolatzen dugun atun-jana mundialaeginez. Betiko moduan, bazkariaZaldiko Maldiko elkartearen atarianizanen da. Ondarruko lagunen etahurbilduko direnenen laguntzaz ziurgaude aurten ere egun bikaina pasakodugula; gure arteko harremanaksendotuz, dantzatuz eta, jakina, ederkijanez. Bertan ikusiko dugu elkar, ezta?Gora arrantzale eguna eta goraSanferminak!Baina, atun-janarekin ez dirasanferminak bukatuko. Erraldoienkonpartsak, dantzariak, txistulariak,Goitibera elektrotxaranga, Tximeleta,Jaigune Txikia, Zaldiko Maldikonantolatutako ekintzak… milaka ekitaldizgozatzeko aukera izanen da aurten ere.Eta horien guztien berri izateko gureweb orrian sartu eta kontsultatuIruñerriko euskal agenda:www.karrikiri.org.Eta festak bukatu ondoren, indarrakberreskuratzeko, Karrikirik uztailaren15etik abuztuaren 17ra itxiko ditu beredenda eta bulegoa. Egun horietanzehar obrak egingo ditugu eta dendatxukun-txukun uzteko aprobetxatukodugu. Ea zuen gustokoa den.Uda goxo-goxoa pasa dezazuela esperodugu. Ongi pasa!
Maite Lakar Iraizoz
«Ahoz aho eta mendez mende transmititu diren kontu, jolas, ipuin, kantu eta formulak bildu eta XXI. mendera ekarri ditugu»
Euskokultur Fundazio, NafarroakoEuskara teknikarien sare eta LabritMultimediaren eskutik heldu da berriki«Xaldun Kortin. Jolastu gurekin!», 0-6urte bitarteko haurrekin lantzeko CDDVDmultimedia egitasmoa. MaiteLakar Iraizoz, proiektu honetakosustatzaile eta Euskokultur fundaziokopatronatukideak azaldu dizkigu proiektuinteresgarri honen xehetasunak.
Kortin. Jolastu gurekin!»haurrekin lantzeko CD-DVDproiektu berezia. Zertan datzaeta nork sustatutako egitasmoada?Nafarroako ahozko ondaretikbildutako kantuak eta kontuakbiltzen dituen egitasmoa da,liburua, musika CDa eta ikusentzunezkoDVDa barnedituena. Liburuan edukiguztiak ageri dira erabilerarenarabera sailkatuta (eskuekin etabehatzekin jolasteko, trostanibiltzeko, taldean jolasteko,memoria lantzeko, loegiteko…). Horrez gain, haurhizkeraren hiztegia eta etxeaneuskara erabiltzekogomendioak ere eman ditugu.Hiru parte-hartzaile nagusiizan dira egitasmo honetan:batetik, EuskokulturFundazioa, ondarea biltzen,finantziazioan eta edukienhustuketatik hasi eta bukaeraarte prozesu osoan zehar; gero,Nafarroako Euskarateknikarien sarea, edukienegituraketan eta familietaneuskararen transmisioabultzatzeko gomendioetan eta,azkenik, Labrit Multimedia,ondarearen bilketan etaekoizpenean ere. Esan beharradago talde lanean hartu direlaerabaki guztiak, talde eragilebat osatu baikenuenhorretarako.Dena den, ezin dugu aipatugabe utzi egitasmo honenatzean lan talde handi batdagoela, anitz baitira modubatean ala bestean gurekinbatera aritu direnak: kantu edokontu gehiago ematen,zuzenketak eta ekarpenakegiten, hautaketa prozesuan,parte hartu zuten eskolaguztiak, musikaz arduratudiren Aitor Ortiz eta NereaUrbizuren lan bikaina,diseinua egin duen JosuneIturzaeta…
Esan bezala, haurrekinlantzeko asmoz sortua da. Norizuzenduta dago, zer adinakohaurrentzat?0-6 urte bitarteko haurrendakomaterial aproposa da etabereziki etxean euskara jaso ezduten gurasoei zuzenduta dagoedota euskaraz ikasten aridirenei. Azken batean, ahozaho eta mendez mendetransmititu diren kontu, jolas,ipuin, kantu eta formulak bildueta XXI. mendera ekarriditugu, gaur egungo gurasoekikasteko eta, bide batez, gureahozko tradizioa biziberritzeko.Familiez gain, hezitzaileendakoere material aproposa dela ustedugu, hainbat baliabideeskaintzen baitira bertan.
Nola bururatu zitzaizuenhorrelako lan bat sortzea?Hutsunea al zen alor horretan?Duela urte batzuk Baztan-Bidasoa aldean antzekoegitasmo bat egiteko asmoaagertu genuen eta garai egokiaeta finantziazioa lortuta, laneanhasi ginen, baina Nafarroaosoa aintzat hartuz. Nafarroakoeuskara teknikarien sareak,azkeneko urteotan familiatransmisioan egindakohausnarketa eta lanean, halakobeharra agertu du hasieratik.Horrez gain, ondarea biltzenari ginen neurrian, ikusigenuen altxor handia zegoelagure herrietako txokoetan etahori guztia ezagutarazi beharzela, eskualde erdaldunetanbizi diren familiek berezikihorrelako baliabideak beharbaitituzte.
Zer hedapen eman diozueorain arte eta zer asmo duzue?Aurkezpenak egin ditugu partehartu duten eskoletan,liburuaren azokan, jardunaldiespezializatuetan, etab. Horrelajarraitu nahi dugu, ahalbezainbeste jendek ezagutudezan.
Ikastaroak egiteko intentzioaere baduzue, ezta?Dindaia fundazioak prestatu dutailerra eta orain arte bi saioBortzirietan baino ez dira egin.Gurasoek nahiz umeekikaragarri ongi pasatu zutenondare zati hori bereganatzen.Irailetik aurrera gehiagoeginen direlakoan gaude,eskola eta guraso elkarte askokadierazi baitute interesa.
CD-DVD berezi honeninformazio guztia biltzen duenbloga ere ikusgai dago…Bai, askotan esaten dugulaugarren euskarri horrekbermatuko duela egitasmoakizanen duen ibilaldia. Hemenegunerokotasuna landudezakegu, aurkezpen berriak,materialen iruzkinak, norbaitekbere etxean bildutako formulaberriren bat ere bidaltzen badu,hortxe paratuko dugu…
Non eskuratzen ahal da? Segidarik izanen al du bigarrenlan batekin?Webgunean, ohiko liburudendetaneta dendaespezializatuetan Euskal Herriosoan zehar, baita Karrikiridendan ere, jakina.Hurrengo alerik egonen den?Ziur aski bai, baina ezin duguesan noiz…
«Jazar, urte bat». Jazarreko kide bat
Duela urtebete pasaturik, lagun batene-maila jaso nuen non Jasoko ikastolazaharrean izango zen asanblada bateradeitzen gintuen ni eta ez dakit zenbatgehiago. Eta, bide batez, interesatuaegon zitekeenari zabaltzeko eskatu ere.Ikastola osoa prezio oso merkeanalokatzeko parada omen zegoen etasorkuntzaren inguruko tailer etalokalak antolatzeko proiektua osatzekoideia airean.Lehenbiziko asanblada horretan moduaskotariko jendea bildu ginen, egiaesan ehuneko laurogei ez nuelaezagutzen esango nuke, eta Iruñeatxikia da. Bertan e-maila bidalitakolagunak beste tipo batekin bateraegoera azaldu zigun: aspaldian lekubaten bila zebiltzan eta azkeneanJasokoekin hitz egin eta urteak etaurteak erabili gabe zegoen ikastolazaharra prezio oso merkea alokatzekoprest agertu ziren, baldin etasorkuntzaren inguruko proiektu bateraikitzeko bazen. Zelako proiektua?Zeintzuk ziren intentzio edo ideiak?Hori dena hortxe bertan erabakibeharko genuen, asanblada horretaneta atzetik etorriko ziren bestehainbatetan, bertan egongo ginenenartean. Erabaki eta irudikatzeaz gain,aurrera nola eraman ere. Ez zegoenproiekturik, proiektua guztien arteaneraikitzea zen proiektua eta horrek areinteresgarriagoa egiten zuen apustua.Hiru ardatzek baldintzatzen zutenproiektua hasieratik: sorkuntzareningurukoa izan behar zuen (halairudikatu zen hasieratik, baldintzahorrekin alokatuko zuten eraikina Jasoikastolakoek eta ados betean geundenhurbildutako guztiak, Iruñean hutsunehandia zegoelako arlo horretan),alokairua eta gastuak ordaintzeko adinadiru bildu behar zen proiektuko kideenartean (kuota bat izango genuenondorioz) eta Etxabakoitz auzoanezarriko omen den AHT-ko geltokiaegiteko obrak hiru urteren buruanhasiko omen ziren (ondorioz jabeekhiru urterako bakarrik egiten zigutenkontratua).Denbora muga zela eta, azkar bainoazkarrago ibili behar genuen etaproiektuaren inguruan ezer gutxierabaki baino lehen, hortxe geundenhirurogei bat pertsona buru belarrisartzeko prest. Nabaria zen gure hirihonetan aukera gutxi daudela etahalako aukera baten aurrean nahikotxo,beno ze nahikotxo, oso emozionatuakgeunden gehienak.Jarraituko zuten asanbladetan elkarezagutzen ibili ginen, proiektuarennondik norakoak irudikatzen eta, azkenbatean, bertan zer egongo zenerabakitzen. Zein tailer eta gelaantolatuko ziren oso modu naturaleanegin zela esango nuke. Halako edobestelako tailer edo gela bat egotea nahizuen jende multzoa baldin bazegoen,tailer hori egongo zen. Beti ere jendemultzo hori tailerra antolatzeaz,irudikatzeaz, prestatzeaz eta hornitzeazarduratzen bazen. Hortaz esaten ohiden bezala: proposatzen zuenak jatenzuen. Edozein kasutan tailerrakamankomunak izango ziren, eta nahizeta jende multzo horrek tailer jakinhori antolatu eta, nolabait esateko,zuzenduko bazuen ere, kideguztiendako tailerra izango zen.Horretaz gain Iruñean horren eskasadiren alokairu merkeko tailer pribatuakantolatuko ziren goiko pisuetan, horrekalokairua ordaintzen lagunduko zuenbatetik, eta estudio edo lokaleskuragarriak emango zizkigun kideei. Hala ere, edozein tailer antolatu bainolehen, ia abandonatutako eraikin horibizitzara bueltatu behar genuen.Proiektuak araudiarekin bat egin zezansaiatu eta auzolanean emandako orduamaigabeen ondoren, egun eraikinakbeste piura bat dauka. Jendearen gogoeta lanaz hondakina ematen zueneraikina dotore eta bizirik dago gaur. Bertan tailer guzti hauek aurkituditzakegu: estanpazioa, brikolajea, Fablab,informatika, argazkilaritzalaborategi eta platoa, oihalgintza, arteeszenikoak, musika gela, skate parkea,truke denda, autokontsumogunea/baratza eta horietaz gainjantokia, sukaldea, erabilera anitzekogela, patioak eta bidean diren besteazpiegitura batzuk ere.Urte baten ostean garatzen jarraitzendu elkarren artean sortu eta ikastekoespazioa den Jazarek, proiektu berriakekiteko eta lanbide berriak eraikitzekobaliabideak sortzen eta eskuragarriakbilakatzen. www.jazar.org
