Hurrengo iritzi artikulua Karrika berripaperan argitaratutako bertsio luzea duzue, www.indezents.com web orritik ateratakoa. Hementxe artikulu osoa!!
Gogoan dut Oihan Vega Beasiango Loinatz Jaietan Disko Festa bat egiten ari zela ikusi genuenekoa.Eskenatoki atzeko tabernatik beste aldera daudenetara bidean gindoazen eta oraindik gainean nor zegoen ikusi aurretik, gizakiari orokorrean eta emakumeei zehazki ikaragarrizko errespetua erakusten dioten horietako regetoi kanta kriminal bat entzun genuen. Ez ditut hitzak erreproduzituko irudikatu ditzakezuelako alde batetik eta ez duelako merezi bestetik. Kantuak zer zioen ulertu eta gure artean hizketan hasi ginen. Sustoa (eta sustoa diot, benetakoa), eskenatoki aurrean zortzi eta hamalau urteko berrehun bat gaztetxo burua galduta dantza sexyan ikusi genituenean etorri zen. Ez dut uste gure adineko jendearentzat kantu eredugarriak direnik. Are gutxiago, gure txikientzat.
Lagin txiki hori kontuan hartuta alde batetik (ez dut sekula Disko Festa oso bat ikusi, onartzen dut) eta Gaztean entzuten den musika entzunda bestetik, barregura eta amorruaren arteko zerbait etortzen zait Vega musikak Euskal Herrian dituen arazoez hausnartzen entzuten dudanean. Arazoa, irrati horrek bereziki euskal musikaz duen eredua izango ez balitz moduan. Hala ere, zintzoa izango naiz eta alde positibo bat onartuko diot gure eskoletan eskaintzen ari diren hitzaldi, entzunaldi edo dena delako honi. Beraiek ere, konturatu dira zerbait ez dagoela ondo eta ondorioak pairatzen hasiak garela. Bejondaizuela! Orain gaztetxoen begietako lastoa begiratzeari utzi eta zuenetan habeak ikusten hasteko ordua da.
Arduratuta omen dago euskal musika gutxi entzuten delako eta gaztetxoen kontzientziari interpelatzen die arazo hori guztion artean konpondu dezagun. Gauzak, ez dira hain sinpleak izaten eta oraingoan ere, ez dira nahiz eta Oihanek modu ezkutuan, gazteen konpromiso falta salatzen duen. Globalizazioaz hitz egiten du, arazo bat balitz moduan, generikoki. Kanpoan egiten den musikak Euskal Herria indarrez hartu duela dirudi eta gaztetxoak ez dira gai horretaz jabetu eta autonomiaz jokatzeko. Euskal musika inposatzen saiatu omen ziren Gaztean eta akats ikaragarria izan omen zen (erabakia hartu aurretik ez konturatzea ere…). Audientziak behera egin zuen eta atzera martxa hartu zuten. Gazteek nazio arteko musika eskatzen dute, zer egin genezake guk? Ba hasteko, komunikabide publiko batek behar lukeen izaera indarrean jarri eta entzuleak hezten saiatu. Ez dakit Oihan aita den edo ez baina ziur naiz nahiz eta bere semeak beti makarroiak bazkaldu nahi izan, dilista eta lekak ere jango dituela. Denborarekin gainera, gustatu ere egingo zaizkio eta sekula irudikatu ez zuen moduan eskertuko ditu (esperientzia propioa). Erraza da seme-alabari beti makarroiak eman eta errua berea dela esatea; Bera da beti makarroiak eskatzen dituena! Eman ganba batzuk eta ea zer gertatzen den…
Ez da kontu sinplea baina saiatuko naiz buruan ditudan elementu zein kezka guztiak post honetan biltzen Oihan Vegak esandakoetatik haratago auzi hau hori baino askoz sakonago zein zaharragoa baita. Orden bat eramateko edo, afera honetan nagusitzat ditudan elementuak zerrendatuko ditut.
1.- Generikotasuna:
Urte pare bat izango dira sarean artikulu bikain bat irakurri nuela. Bila ibili naiz baina ez dut topatu beraz nire memoriaren laburpenarekin konformatu beharko zarete (inork zertaz ari naizen jakingo balu, eskertuko nuke esteka). Bertan, egileak galdera-erantzun bat botatzen zuen airera: Zein musika duzu gustuko? Niri euskal musika gustatzen zait. Zenbat jende entzun duzue halako galdera bati halako erantzun bat ematen? Asko, gehiegi ziurrenik eta artikuluaren egileari niri geratzen zaidan aurpegi berbera geratzen zitzaion. Nola euskal musika duzula gustuko? Zer esan nahi du horrek? Euskal Herrian egiten den musika gustatzen zaizula? Edo euskaraz dena? Hau da, ez zaizu axola La Oreja de Van Gogh edo Matxura entzun? Eremu zabalegia plazaratu dut gaur azaldu nahi nuenerako beraz mugatu dezagun. Demagun euskaraz eginiko musikaz ari garela hortaz ari baita Oihan Vega. Kasu horretan, euskal musika gustatzen zaiola dion batek, zirrara berberarekin entzungo luke Amaia Zubiria edo Akauzazteren disko bat?
Musika oso zabala da eta euskal musika orokorrean gustatzen zaizula esatea, musika poloniar, finlandiar edo estatu batuar guztia atsegin duzula esatea bezain ergela da. Eta zer zerikusi du honek Oihan Vegak esan duenarekin? Ba asko, Oihanek aipatzen duen arazoa urteetan zehar oso oso gaizki egin den zerbaiten ondorio baita.
2.- Homogeneizazioa:
Hizkuntza txikia da gurea eta gauzak oso zail izan ditu (eta ditu). Borroka askotan lehiatu behar izan da eta horrek babesera jotzeko joera eragin du ulertzekoa den moduan. Babesean ordea, ezberdintasuna zigortu egiten da eta horrek homogeneizazio kultural bat ekarri du. Bakoitza bere aldetik borroka egiten ibili beharrean, eraginkorragoa izan da guztiok batera borroka egitea eta horregatik, komunean genituen elementuen alde egin dugu; folklorea alde batetik, eta egoera politikoa bestetik.
Jarrera horrek gaur egun Euskal Herrian egin zitekeen musika aukera minimoetara murriztu du eta horren arduradun nagusietako bat izan da zalantzarik gabe gure irrati telebista publikoa. Gure haurtzarotik eduki mordoa jaso dugu komunikabide ezberdinetatik eta espainiar medioetatik pop melodikoa eta latindar musika iristen zitzaigun moduan, euskal hedabideetatik kantari folklorikoak eta heavi taldeak jasotzen genituen. Gerora, binomio hori, pop-rock melodikoak eta banda tronpeteroek ordezkatu dute. Tartean, abanaguardiako eta kalitate handiko musika alternatibo asko egin da Euskal Herrian baina Gazteak, beste askok bezala, paso egin du.
Hori zen agian belaunaldi bakoitzeko gazteek bilatzen zuten ahotsa baina ez zaie eskura jarri eta musikan interes berezia zutenak bakarrik murgildu dira babesetik kanpo topa zitekeen aukera zabal horretan. Bitartean, munduan arrakasta zuen musikaren imitazio merkeak edo euskalduntasun sobredosia zuten taldeak eskaini dizkiegu. Zer gertatu da? Ba ihes egin dutela. Si no son micromachine, no son los autenticos edo kaka nahi badut kaka egiten putoamoak direnei erosiko diet.
3.- Monopolioa:
Euskal komunikabide handiek egiten zuen aukeraketa tamalgarriaren ondorioz, euskarazko musika entzuten dutenen kopurua jaisten hasten da; Gaztetxo madarikatuak, ez diote ezeri errespeturik… Zer egingo dugu? Ba komunikabide horiek eskura jartzen digutena gure herrietako festetan kontratatu kontzertuak euskaraz izan daitezen. -Gustatzen zaizkie? –Bai edo? Euskadi Gaztean jartzen dituzte. Baziren eta badira gazte euskaldunek gustuko dituzten taldeak baina aukera homogeneizatuaren alde egin genuen talde interesgarri eta ezberdin haiek gaztetxeen ostrazismora kondenatuz (eskerrak gaztetxeei…). Gainera, askoz errazagoak dira kontratatzeko talde hauek (udaletxeetara gerturatzen diren disketxe-promotora mafiaren monopolioa ere aztertzeko modukoa da baina beste baterako utziko dugu). Behin eta berriz MTV euskaldunak sortzen dituen taldeak kontratatzen ditugu eta nola leku mordo batean jotzen ari diren, ba gehiago jartzen ditugu. Hori bai, umeak makarroiak jaten ditu berak nahi duelako.
4.- Paternalismoa:
Euskal talde gutxi entzuten dute gazteek baina errua beraiena da. Tontoak bezala tratatzen ditugu eta pertsonalitaterik gabeko bertako produktuak eskaintzen dizkiegu etengabe. Hori bakarrik jarriz gero ordea, audientziak jaitsi egiten dira beraz euskal musika hori, atzerritik datorren ekoizpenik komertzialenekin tartekatuko dugu. Hori, irrati eta telebistari dagokionean. Zuzenekoetan, euskal talde izaeragabeak inposatuko ditugu nahiz eta gehienak inork nahi ez dituen. Musikazale asko gaur egun munduan abanguardia den musika sartzen saiatzen ari da irrati, aldizkari, jaialdi edo blog alternatiboetan baina ez dugu horietaz ezer jakin nahi. Hori bai! Estatu Batuetataik datorren mierda komertzial guztia bultz eginez sartuko dugu lehertu arte bada ere kaka eta kaka artean, Mikel Urdangarin edo Ken Zazpiren kantu bat entzun dezaten.
Euskal Herrian gauza interesgarriak egiten dituen jendea ere badela? Ta niri zer? Gaztetxo puta hauek mueve tu cucu nahi dute. Eta horrela egunero….
5.- Etorkizuna:
Zer da euskal musika? Ez dakit gauzak ordenatu eta gehiago nahastu ditudan post honetan baina bada zerbait hori baino garbiago dudana; Euskal musikak etorkizunean zer izan behar duen hain zuzen ere. Munduan egiten ari direnarekin alderatuta, hogei urteko atzerapenarekin goaz eta badirudi garapena oztopatzen duen babesleku horretan jarraitu nahi dugula. Euskarak ez du biziraungo eskaintzeko ezer berezirik ez badu. Euskarak aniztasuna behar du, euskal musika, ezin daitekeelako sekula musika estilo bat izan. Euskal musikak popa behar du, heavia, trasha, teknoa, indiea, folklorea, folka, bakarkako kantariak, boy bandak, girl bandak, rocka, post rocka, post popa, power rocka, power popa… Une hori iristean, sekula iristen bada, euskarazko musikak entzule gehiago izango ditu. Besterik gabe, aukera zabalagoa izango duelako. Baina horretarako, buruak eta irratiak zabaldu behar ditugu. Gaurko eta biharko gazteen ahotsa den musika beraien belarrietara iristeko, une egokian, behar dutenean. Une hori iristen denean, bereago sentituko dute beraien hizkuntzan egiten dena eta etxekoaren alde egingo dute. Eta garrantzitsuagoa dena! Hortik gutxira, beraiek hasiko dira abanguardia sortzen. Euskal Herritik eta euskaraz. Zergatik? Ba Gazteak eskaintzen dien saltsa koipetsudun makarroietatik haratago, aukeratzeko izango dutelako.