Zein da zure historia pertsonala euskararekin?

Historia sakona, munduan entzun eta mintzatu (omen) dudan lehen hizkuntza delako. Frantses eskola elebakarrean izan naiz, etxean frantsesez egitea debekatua genuelarik: burasoen hautu hori funtsezkoa izan da, ene adinkideak euskara galtzen ikusi baititut poliki-poliki. Hala ere, euskara bakarrik etxeari identifikatzea ez zait erraza izan, batez ere nerabezaroan euskarari lotzeko: beharrik Negu Gorriak bezalako talde indartsua agertu zela! Berant arte ez dut sentitu euskaraz lan egitearen beharra: gaur egun, ez dezaket bertze bizimolderik irudika.

Nola ikusten da Iruñea Urepeletik?

Gazteetan, uste dut nagusiki bi ikusmolde badaudela: Pampelunera doazenak, eta Iruñeara doazenak. Estafeta karrikako urdaiazpiko tabernan eguna eta gaua finko pasatuko dutenak, eta San Nikolaseko pintxoetan, Nabarreriako poteoetan, Jarautako zuloetan galduko direnak. Urepeldar xaharrek, Iruñeko feriak ukanen dituzte oraindik gogoan, nahiz-eta harreman gehiena Elizondorekin zuten, batez ere ekonomikoki. Pertsonalki, hurbilago sentitzen dut Iruñea Baiona baino, batez ere berriz Urepelen bizi naizenetik.

Nola uste duzu ikusten dela Urepel Iruñetik?

Gogotik jakinen nuke zer ikuspegi dauden: zuei erratea! Hala ere, pentsatzen dut euskaltzaleek Xalbadorri lotuko dutela lehenik. Baina apustu eginen nuke gehienak ez dakiela Urepele soilik 45 minutura dagoela, Urkiagako pagadietatik zein Sorogaineko parrilletatik 10 minutura. Ez da nehori errua botatzea kontua: gaurko zibilizazioan, hiria erakargarriago izaten da, 300 biztanleko herria baino, nahiz-eta Aldudeko ibarra biziberritze prozesu interesgarrian izan.

Badugu elkarri zer ikasi?

Uste dut bi munduen arteko konfrontazioa dela interesgarriena. Mendian anitz ikas dezake hiritarrak: denboraren pertzepzioa diferentea da, tarte gehiago ukan daiteke begirada pausatzeko. Horrez gain, uste dut Urepele ez dela euskara ikasteko toki txarra: Nafarroa Garaiko biztanle batzuk ikusi ohi dira AEK-ko udako barnetegietan hemen. Bururatu ere izan zaigu zergatik ez, egun batez, antolatu Lazkaon bezalako programa bat: euskaldundu nahi duen hiritarra, gure baserrietara ekarraraztea. Aitzakia horrekin, urepeldarrek ere euskara atxiki dezaten familian… Alduden, badago aterpetxe bat itxirik dagoena azken urteotan: haur eta gazteekin ere, balitzateke zerbait egiteko, euskara eta natura uztartuz… Baina hiritarren bultzada behar, horretarako: ez dugu guhaurrek eginen! Dena den, “mugaz gaindiko” deitu harremanak ez genituzke gutietsi behar euskararen biziberritzerako bidean: erabilpenaren berme dira, euskara hizkuntza komuntzat hautatzen badugu behintzat.

Iruñea eta Baiona arteko harremanak ehundu nahian gabiltza, nondik jo beharko genuke zure ustez?

Ez naizenez ez batean, ez bertzean bizi, begi onez ikusiko nuke prozesu parte-hartzaile bat: talde-eragile bat finkatu, gogoeta-koadro bat ontsa definitu, bi hirietako biztanleei ideiak ateratzeko parada eman; horietatik, lehentasunak elkarrekin adostu, eta egingarrienetatik hasi. Elkar ezagutuz bezala, sinergia berriak topatuko dira bidean. Ahantzi gabe internetek ere anitz lagundu dezakeela giro bat atxikitzen.

Zertan oinarritu daiteke harreman hori?

Lehentasunetan, emanen nuke euskararen eta euskal kulturaren biziberritzeak dakarren sakontasuna eta elkartasuna: egoera nekeetan bizitzea tokatzen zaie euskaldun baiones zein iruñarrei; antzekotasun handiak dauzkaten egoerak, ene ustez. Hortik hasten da imaginario komun zerbait, eta bakoitzak lortu du horri aurre egitea bere moldera: euskara elkarteen inguruko mugimendu antolatua Iruñean, Libertimendua deituriko artedrama konplexu bezain politikoa Baionan, gazteria erakarri duena… Ez ote dugu hor jakintza zerbait elkar trukatzeko?

Eta zer da egin behar EZ genukeena?

Otoi, ez egin giputxek bezala: ez jin Iparraldea salbatzera!! karkarkar

Maiatzaren 10ean gure artean egongo zara, zer helbururekin? Ideia nagusiak aurreratzerik bai?

Joan den urtarrileko Topaldian, Durangon, hitzalditxoa eman nuen lurraldeen arteko harremanaz euskalgintzan: Seaskako teknikari gisa, azpimarratu ditut ikusi ditudan mugak, baita etorkizun hurbilerako lan-pistak. Euskal jakobinismoa deituko nukeen estrategiak ez nau konbentzitu, bai gehiago tokian tokikotik abiatu dinamikak, puntan unibertso komuna osatu nahi baldin badu. Funtsezkoa zait hizkuntza proiektu zerbait lokalki eta politikoki sustraitzea, globalki eragiteko, batez ere trukaketaren haritik josiko genukeen mugimendua konposatzeko. Ikuspegi kritiko hori dut Iruñean ere konfrontatuko: espero dut galderak eta oharrak eraginen dituela.

Eta azkenik, denei egiten dizuegun galdera, baduzu gomendio literario edo musikalik gure irakurleendako?

Azken urteotan, talde batek oihartzun berezia eragin dit barrenetan: Lumi bikote lapurtarrak. Elektro-pop estiloan dabiltzala diote, baina uste dut ur zaharretik franko edaten dutela, nahiz-eta gaurko estetikan kabitzen den zerbait eskaini. Collage artifizial zerbait izan zitekeen, baina antzaldatzetik gehiago du, biziberritzetik, ontzen ari den zapore bereziko fruitu gazi-gozoa, berria bezain eternala. Baxenabarreko Kanaldude herri telebistak emankizun bat eskaini zion, iaz: http://www.kanaldude.tv/Hertzetan-5-Lumi_v4132.html