Merkataritzan euskaraz
Orain gutxi bitxia eta heroikoa zena, arrunt eta erosoago bihurtzeko bidean da. Zertaz ari garen? Iruñean eta Iruñerrian euskaraz bizitzeari buruz ari gara: eskolan eta eskolatik kanpo ikasi, lagunekin solastu, aisialdiaz gozatu edo erosteko gero eta aukera zabalagoak ditugu .
Merkatari euskaldun eta euskaltzaleak urriak ziren atzo, eta ugariak eta dinamikoak gaur . Ogia erosi, jatetxean afaldu, barazkiak edo txuleta hautatu , etxerako asegurua egin, loreak lagunari bidali, kandelak eta irudi erlijiosoak erosi, bizikleta konpondu, sukaldeko aulkiak berritu, negurako arropa erosi, euskal opariak egin, lagun artean pintxoak hartu, zapata dotoreak frogatu, ilea moztu, edozein liburu erosi, argazki erreportajeak enkargatu, kotxea gidatzen ikasi, haurrekin jolastera joan, kondoietan azken berrikuntzak ezagutu, sendabelarrak ezagutu, kirol produktuak frogatu, fotokopiak enkargatu, egongelarako behar duzun margoa erosi…. eta gehiago egin dezakezu euskaraz.
Eskaintza zabal hori merkatari euskaltzaleek sustatzen dute eta erosle euskaltzaleentzat aukera ematen digute beraien zerbitzuak euskaraz jasotzeko. Beste gainerako merkatariek ezinezkoa duten gainbalio hori debalde ematen digute. Horri esker, bezero garen guztiok egunerokotasunean espazio eta harreman berriak euskalduntzen ditugu.
“Merkataritzan euskaraz” egitasmoarekin Iruñerriko euskaldunen komunitatea trinkotu nahi dugu, zerbitzuak euskaraz eskaintzen dituzten merkataritza guneetara euskaltzale guztiak bideratuz .
Oihenartek esaten zuen bezala “neguan hotzari eta udan beroari beldur zaiona, ezta ez zaldun ez merkatari ona”. Gure zerrendako merkatariak onak, bikainak dira.
ZENBAT BURU… Osio
Duela 14 urte Euskal Herri mailan haur eta gazte literatura sustatzeko asmoz sortutako Galtzagorri elkartearen presidentea dugu Migel Anjel Asiain “Osio”. Euskal Herrian egiten den haur eta gazte literaturaz solasean aritu gara berarekin.
Noiz sortu zen Galtzagorri elkartea eta zer helbururekin?
Galtzagorrin idazle, ilustradore, irakasle, argitaldari, ipuin kontalari, liburuzain…, erran nahi baita haur eta gazte literaturarekin harreman duen orok hartzen ahal du parte eta helburu bera du hasmentatik: haur eta gazte literatura sustatu eta bultzatzea. Emaitzengatik erran daiteke lortzen ari garela gure helburua betetzen, nahiz eta oraindik ere bide luzea gelditzen zaigun nahi dugun guzia erdiesteko.
Zer proiektu bideratzen dituzue?
Irakurzaletasuna sustatzeko bi proiektu ari gara bideratzen: lehen hezkuntzako Liburu Altxorra eta Bigarren Hezkuntzan Liburu Gaztea. Azken honekin batera osagarri den bertze proiektu bat ari gara Berria egunkariarekin lankidetzan lantzen:Idazle gaztea. Liburu Altxorra lehen hezkuntzako ikasleen geletatik etengabe bidaiatzen dabilen liburu mailegu zerbitzu berezia da, eta orain arte arras emaitza onak eman ditu landu den toki guzietan. Proiektu hauez gainera Behinola aldizkaria karrikaratzen dugu urtean bi aldiz eta HGLren inguruko erakusketa monografikoak antolatzen ditugu, gero toki ezberdinetan mugitzeko. Azkenik, bi urtez behin antolatu ditugu gai zehatzen inguruko biltzarrak: ipuingintzari buruz, poesiari buruz…
Haur eta gazte literatura azpiliteratura gisa ikusten da maiz.
Egia da anitzetan nolabaiteko konparazioa egiten dela helduen literatura (edo Literatura letra handiz) eta haur eta gazte literaturaturaren artean azken hau bigarren mailako zerbait bezala; baina, gero eta oinarri sendoagoa du HGLk munduan, eta bertze tokietako uste onak gurera ere ailegatzen ari dira. Azken finean, kode berezia erabiltzen duen literatura da haur literatura (gazte literatura anitzetan helduen literatura da, baina merkataritza interesak direla medio gazte literatura bezala saltzen da) eta honetan, bertze literaturan bezala, badira perlak, badira pasamoduko liburuak eta baita, helduen literaturan bezalaxe, liburu txarrak ere. Azpiliteratura dela erraten dutenek seguruenik haur eta gazte literatura gutxi leitu dute. Nire bizitzan plazer handiena eman didate liburuen artean badira anitz haur eta gazte literaturan sartzen direnak: zer erran Stevenson, Kipling edo Igerabide, edo Landa edo Atxagaren haur eta gazte literaturaz, maisu lanak direla norendako eginak diren kontutan izan gabe; eta gauza bera erran daiteke ilustradoreez, gaur egun arte lan eta estilo guziak biltzen dira haur argitalpenetan.
Euskal literaturak oro har hainbat zailtasuni egiten dio aurre. Haur eta gazte literaturaz ari bagara zeintzuk dira oztopo horiek? Nola ekiditzen ahal dira zure ustez?
Arazo gehienak (denak ez errateagatik) heldu zaizkigu euskara irakurle gutxi duen hizkuntza delako eta horrek baldintzatzen du anitz produktua eta horren zabalpena. Nago gure argitaletxeek gutxi arriskatu dutela produktu berriak sortzeko, “bertan goxo” politika eraman dute. Luze solas egiteko gaia da baina arazo hauez gainera haur eta gazte literaturak baditu bere zailtasun propioak: bitartekarien (irakasleak, gurasoak, liburuzainak…) ezinbertzeko papera(eginkizuna???), gehiegizko produkzioa, kritika falta, e.a. Soluziobideak zailak dira, nik, hor ikusten dut lan handia bitartekari horien formakuntza ikastaroak prestatzen, kritika lanak egiten…
Hasiera batean haurrei zuzenduriko literatura kanpotik etorritako liburuen itzulpenekin osatzen zen batik bat. Azkeneko hamarkadetan, aldiz, ugaritu egin dira hemen bertan sortutako lanak eta haien kalitatea. Horren erakusle da Mariasun Landak (Krokodiloa ohe azpian) berriki eskuratutako Haur eta Gazte Literatura Sari Nazionala. Zein da euskarazko haur literaturaren egoera? Nola ikusten duzu bere etorkizuna?
Egia erratera lehen baieztapen hori ez da erabat egia. Gurean HGL berandu hasi zen, 70 urteetan edo, eta hasmentatik elkarren eskutik ibili ziren bertako idazleen sortze lanak eta itzulpenak. Egia da ere gurean zenbait urtez itzulpenen presentzia handiagoa izan dela, baina ez da inoiz erabatekoa izan. Gaur egun sormen aldetik euskal HGL aski osasuntsu dago: baditugu goi mailako idazleak, ilustradoreak, ipuin kontalariak… eta ez bakarrik guk errana, kanpotik gure HGLren kalitatea onartu dute eta, zuk aipatzen duzun bezala, hor dugu Krokodiloari eman dioten saria, baina nire ustez hor Mariasun Landaren ibilbidea eta obra saritu dute, eta bidenabar euskal idazleen lana saritu dute. Alde horretatik izen kontsagratu horietatik kanpo badira idazle berriak, gazteak, aski maila onekoak. Etorkizuna nola ikusten dut? Ba, ez dakit, nik uste euskararen egoerarekin batera doan zerbait, eta gauza batzuk aldatu behar dira gure HGLk etorkizunean funtzionatuko balu, esatera argitaletxeen mundua, bitartekarien formakuntza, kritikaren papera …bo, lehen aipaturiko huts guzti horiek.
Durangoko azokari begira, zer gomendio eginen zenieke haien haurrentzako liburuak erosi behar dituzten gurasoei?
Ttxiki-txikiendako Ibaizabal argitaletxeak liburu eder bat karrikaratu du: Bi otso zuri, edo Kalandraka argitaletxearen edozein liburu; lehen irakurleendako Aizkorrik arras egokia du Mendi sorgindua bilduma, aurten Jonas-en bertze liburu bat atera dute eta Semaforo gorria izeneko liburua; gaztetxoendako Zubizarretaren “Usoa” bilduma aski atsegina da eta horien artean “Kuaderno morea” niretako da hoberena, eta Sorginen inguruan atera dute Axa Mixa bilduman arras liburu polita. Azkenik, gaztetxoendako Ereinek badu Mankell-en trilogia arras interesgarria.
HERRIEN ELEAK.
Filipinak
Filipinak: hizkuntza artxipelagoa
Filipinetako artxipelagoko 7.107 uharteetan 75 milioi pertsona bizi dira. Horietatik %40 hamabost urtetik beherakoak dira. Hizkuntzei dagokienez, 70 baino gehiago entzun daitezke. Hauek dira mintzatuenak:
Tagaloa 22 milioi (Manilan eta beste hainbat lekutan)
Zebuera 18 miloi (Cebun)
Ilokanera 7 milioi (Luzon uhartean)
Bicolanera 4,5 miloi (Luzon uhartean)
Samaronera 3 miloi (Samar aldean)
1937an Hizkuntza Institutu Nazionala sortu zen. Erakunde berri honek hizkuntza nazional berria proposatu zuen: filipinera. Manilako tagaloa du oinarri, baina ez da zuzena Filipinetako hizkuntza ofiziala “tagaloa” (tagalog) dela esatea, filipinerak beste hizkuntza askotako ezaugarriak ere hartu baititu. Dena den, bi hizkuntza edo gehiago hitz egiten dutenen artean, ohikoa izaten da “taglish” hizkuntza entzutea: ingelesak kutsatutako tagaloa, hain zuzen.
Filipinarrak gurean
Filipinetako langabezia-tasa nahiko altua da eta egunero 2.700 lagun inguru ateratzen dira artxipelagotik: ia milioi bat urtero. Eta gutxi dira denboraren poderioz sorterrira itzultzen direnak.
Euskal Herri osoan ehunka batzuk baino ez dira eta gehienak Bizkaian daude. Bilbon Pagkakaisa (Batasuna) elkartea sortu zuten: han, Filipinetatik etortzen direnei harrera egiteaz gain, elkargunea eta ekitaldi ludikoak eskaintzen dituzte. Filipinar jatorriko etorkinekin gertatzen den modura, Euskal Herrira etorri direnak ere neurri handi batean emakumeak dira eta etxeetan egiten dute lan. Europan irudi hau aldatzen ari da azken urteotan; izan ere, gero eta gehiago dira Filipinetatik datozen langile kualifikatuak, unibertsitateetara datozen ikasleak ahaztu gabe.